KATECHETYKA FUNDAMENTALNA

4. Św. Augustyn i De catechizandis rudibus (399 r.)

            Ważnym świadectwem katechezy patrystycznej jest dzieło De catechizan­dis rudi­bus św. Augustyna. Jest to swoisty „pierwszy podręcznik katechetyki”, dzieło dotyczące katechumenatu, oparte na Biblii, prezentujące metodyczną stronę katechez dla różnego rodzaju słuchaczy. Książka składa się z trzech czę­ści. W pierwszej autor zawarł podstawowe instrukcje katechetyczne (dydak­tyka). W drugiej skupił się na relacji wychowawcy i ucznia (psychologia). W trzeciej natomiast przedstawił dwie własne, wzorcowe katechezy (część prak­tyczna). Św. Augustyn pisząc do diakona Deogratiasa przedstawia metodę kate­chezy, trudności i zasady porządkujące jej treść.

            Augustyn zachęca do stawiania wobec katechizowanych pytania o ich inten­cje. Jako metodę poleca indywidualizację nauczania, które ma być radosne i optymistyczne (hilarus): osobom prostym należy przekazywać podstawowe prawdy wiary, wskazać na potrzebę ich przyjęcia i wpływ na ży­cie; dla wykształ­conych, prawdopodobnie znających już pisma chrześcijańskie sugeruje relacje partnerskie, rozmowę, pogłębienie, wspólne dochodzenie do prawdy, świadomość, że porządkuje się ich wiedzę, a nie tylko uczy; wobec słuchaczy „średnich”, którzy mogą być bardzo pretensjonalni i trudni, zachęca do cierpli­wości i pokory, do akceptacji ich wiedzy i ukazywania wiedzy nowej.

            W obliczu następujących trudności św. Augustyn zaleca m.in.:

• Kiedy uczeń słucha, ale nie rozumie, należy upodobnić się do Chry­stusa, przedstawić prościej, zapytać o zrozumienie, wracać cierpliwie do treści już wyłożonych.
• Kiedy katecheta się boi, potrzeba modlitwy, zaufania i postawy pokory.
• Kiedy w katechecie odzywa się znudzenie powtarzaniem tych sa­mych tre­ści, zachęca, by wczuwać się w postawę słuchacza, by odkrywać te treści na nowo, zadziwić się nimi, przeżywać je wraz ze słuchaczem.
• Kiedy katechecie przeszkadza brak zaangażowania ze strony słucha­czy, ich obojętność, wówczas winien on prawdę głębiej uzasadnić. Czasami przy­czyną jest zwykłe zmęczenie (katecheza na stojąco), wtedy zaleca krótki odpo­czynek i trochę ruchu.
• Kiedy doskwiera katechecie zniechęcenie i ogrom pracy, wówczas trzeba sobie przypomnieć, że głoszenie katechezy jest sprawą najważ­niejszą.
• Przy zdenerwowaniu jakąś sprawą, warto uświadomić sobie Bożą po­moc, przykład Jezusowego działania (spokój, opanowanie). Miłość, z  jaką kate­cheta przemawia, powinna przełamać wszystkie trudności i stworzyć moż­liwo­ści skutecznego przekazu.

            Wśród zasad porządkujących treść św. Augustyn wymienia:

üUjąć istotę rzeczy: ukazać Boże działanie w etapach: Adam – Noe, Abra­ham, Dawid, niewola, Chrystus, do współczesności, paruzja.

üOdkryć teologiczny sens wydarzeń: nie tylko ich zewnętrzną stronę (histo­ryczną, egzegetyczną), ale głębszą: co mówią o Bogu? „Aby słu­chając wierzył, wierząc miał nadzieję, a mając nadzieję kochał”.

üW centrum zobaczyć Chrystusa (chrystocentryzm).

üUkazać jedność planu Bożego – Stary Testament (figury, zapowiedzi) i Nowy Testament (wypełnienie).

üUkazać uniwersalizm historii zbawienia dotyczący wszystkich, obej­mu­jący wszystkie czasy (historię) i miejsca (cały wszechświat).

üWskazywać na aktualizację historii zbawienia, która dokonuje się w Kościele poprzez sakramenty.

üPrzedstawiać objawianie się miłości Boga do człowieka w Chrystusie i w życiu chrześcijan (diakonia).

üStruktura katechezy proponowanej przez Augustyna opierała się na trzech częściach: lectio (czytanie, głoszenie), memoria (zapamiętanie, czyli memory­zacja) oraz imitatio (naśladowanie).

            Św. Augustyn, który sam z zapałem oddawał się posłudze słowa, miał pełne prawo pisać o katechezie. W jego przemyśleniach dochodzi do głosu nie tyle ujęcie teoretyczne, co raczej pełne ciepła i miłości wprowadzenie począt­kującego katechety w praktykę. Biskup Hippony przypomina katechetom, że ich posługiwanie nie jest jedynie dziełem ich samych, nie ogranicza się do działań czysto ludzkich, do planów, metod i programów. Podstawową inspiracją działalności katechetycznej jest Jezusowy nakaz: „Idźcie i nauczajcie wszystkie narody...” (Mt 28,19). Zbawienie katechizowanych jest powodem, dla którego – pomimo trudności – katecheci podejmują swój codzienny trud głoszenia. Mi­łość do Boga i do człowieka jest motywem i owocem każdej dobrej katechezy.