PODSTAWOWE POJĘCIA DYDAKTYKI OGÓLNEJ

NAUCZYCIEL – UCZEŃ

(...)

UCZENIE SIĘ
– „proces, w toku którego – na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia – powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte” (Okoń);
– „proces zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków, dokonujący się w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości” (Kupisiewicz).

NAUCZANIE
– „planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, polegająca na wywołaniu i utrwalaniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej osobowości – pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i własnej działalności praktycznej” (Okoń);
– „organizowanie uczenia i kierowanie uczeniem się uczniów” (Kupisiewicz);
– „zespół czynności podejmowanych intencjonalnie przez nauczycieli dla realizacji społecznie akceptowanych celów dydaktycznych” (Zaczyński).
 
PROCES NAUCZANIA-UCZENIA SIĘ
– „zbiór powiązanych ze sobą czynności uczniów i nauczyciela, warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych realizacji wspólnego celu, jakim jest wywołanie u dzieci, młodzieży lub osób dorosłych pewnych zamierzonych i względnie trwałych zmian” (Kupisiewicz).

KSZTAŁCENIE
– „przekształcanie intelektualnej strony człowieka, czego rezultatem jest wykształcenie” (Sośnicki);
– „obejmuje wszelkie nauczanie i uczenie się” (Okoń);
– „coś więcej niż tylko nauczanie” (przekaz wiadomości i kształtowanie umiejętności), lecz także „rozwinięcie zainteresowań oraz zdolności poznawczych: myślenia, spostrzegania, uwagi, pamięci i wyobraźni” (Kupisiewicz);
– „kształtowanie u uczniów określonych postaw, wdrożenie do systematycznego i samodzielnego zdobywania wiedzy, do indywidualnej oraz zespołowej działalności poznawczej, wpojenie wartościowych zasad postępowania, słowem – wszechstronny intelektualny rozwój dzieci, młodzieży i dorosłych, wielostronnie powiązany z rozwojem emocjonalnym i wolicjonalnym” (Kupisiewicz);
– „w przeciwieństwie do uczenia, uczenia się i nauczania, które mogą mieć charakter czynności okazjonalnych, jednorazowych i przypadkowych, kształcenie jest zawsze procesem planowym, systematycznym i zamierzonym, realizacja bowiem celów w procesie kształcenia wymaga planowego, systematycznego i długotrwałego wysiłku” (Kupisiewicz).
 
KSZTAŁCENIE OGÓLNE
– zaznajamianie uczniów z dorobkiem kultury nagromadzonym przez ludzkość (...), z najważniejszymi prawami rządzącymi rozwojem przyrody i życia społecznego, z ich zastosowaniem, a także kształtowanie umiejętności posługiwania się tymi prawami w praktyce (Okoń).
 
KSZTAŁCENIE ZAWODOWE
– proces zmierzający „do przekazania uczniowi określonego zasobu wiedzy z danej specjalności o charakterze produkcyjnym, usługowym itp.”
 
WYKSZTAŁCENIE (ogólne, zawodowe)
– końcowy rezultat kształcenia – wiedza i umiejętności.
 
SAMOKSZTAŁCENIE
– samodzielne uczenie się (bez bezpośredniej stymulacji i kontroli zewnętrznej), oparty o własny plan, autokontrolę i samoocenę.
 
SYSTEM KSZTAŁCENIA
– „ukierunkowany przez społecznie wyznaczone cele, dynamicznie działający zespół elementów, obejmujący nauczycieli, uczniów, treści kształcenia i społeczno-materialne środowisko oraz wzajemne związki między tymi elementami” (Okoń).
 
SYSTEM DYDAKTYCZNY
– „całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody, środki nauczania-uczenia się, tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowane realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia” (Kupisiewicz).
 
WYCHOWANIE
– „zamierzone i świadome podejmowanie czynności mających na celu ukształtowanie osobowości wychowanka według społecznie akceptowanego wzoru, czyli ideału wychowawczego” (Kupisiewicz)
– nie stanowi przedmiotu dydaktyki, lecz teorii wychowania (pedagogiki), ale w praktyce i w teorii trudno jest nauczanie i wychowanie oddzielić od siebie, więc wielu autorów traktuje proces dydaktyczny jako proces wychowawczy, np. mówiąc o „nauczaniu wychowującym” (Okoń, Śnieżyński).
 
SYSTEM WYCHOWANIA
– „zespół idei, które dotyczą: 1. interpretacji całej rzeczywistości, 2. koncepcji człowieka, 3. koncepcji życia moralnego ludzi, oraz 4. koncepcji życia społecznego”; „konstruuje ideał człowieka doskonałego jako cel realizacyjny wychowania” (Kunowski)